İslam Düşünce Tarihi
Deneme Ara Sınavı 14
1.

 Batı İslâm dünyasında yetişen ilk Müslüman filozof aşağıdakilerden hangisidir?

Doğru Cevap: "A" İbn Bâcce  
Soru Açıklaması

İbn Bâcce (ö. 533/1139) Batı İslâm dünyasında yetişen ilk Müslüman filozoftur. Endülüs'ün kuzeyindeki Sarakusta (Saragossa) şehrinde muhtemelen 470'te (1077) dünyaya geldi. İbnü's-Sâiğ olarak da tanınan İbn Bâcce Batı literatüründe genellikle Avempace diye anılır. İyi bir eğitim aldığı ve felsefenin tüm alanlarında donanımlı olduğu eserlerinden ve tarihsel anekdotlardan anlaşılmaktadır.

2.

Aşağıdakilerden hangisi Hermenötik öğretinin son temsilcisidir?

Doğru Cevap: "B" Harran mektebi
Soru Açıklaması

Harran mektebi, Hermenötik öğretinin son temsilcisidir. Doğru cevap B'dir. 

3.

Aşağıdakilerden hangisi Kindi’ye göre aklın türlerinden bir değildir?

Doğru Cevap: "E" İhtiyari Akıl
Soru Açıklaması

Kindi kendisinden önce de yoğun tartışma konusu yapılan soyutlama işlevi ve tam bağımsiz bilginin ortaya çıkışı ilgili tartışmalara aklı dörde ayırarak çözüm getirmeye çalışmıştır. Bunlar Sürekli Fiil Halindeki Akıl,Güç Halindeki Akıl, Fiil Alanına Çıkan Müstefâd Akıl ve  Beyânî veya Zâhir Akıldır.

4.
İslam düşünürleri tarafından, bir varlığın zihnimizde bir kavram ve imge aracılığı ile farklı bir gerçeklik olarak yer alması durumuna ne isim verilmiştir?
Doğru Cevap: "D" Ontolojik
Soru Açıklaması

İsla^m düşünürleri, varlığın dış dünyada kendi başına bir gerçeklik olarak bulunması ile bu varlığın zihnimizde bir kavram ve imge aracılığı ile farklı bir gerçeklik olarak yer alması arasında ayrım yapmışlardır. Biz bu gerçekliğin ilkine (dış dünyadaki haline) ontik, zihnimizde kendisini açmışlık durumuna ontolojik adını vermekteyiz.

5.

Aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?

Doğru Cevap: "E" İbn Hazm, mensubu olduğu mezhebin (Zahirilik) adından da anlaşılacağı üzere, İslâm düşüncesinin içinde yeşermekte olduğu tüm kültürel gelenekleri Kur’an ve hadislerin zahiri (görünür, açıkça bilinebilir, fenomenal) anlamına nispetle eleştiriye tabi tutmamaktadır.
Soru Açıklaması

Eski ve çağdaş kültürler içinde yer alan mitolojiler, anlatılar, kıssalar, entelektüel ve bilimsel birikimler, tarihsel tecrübeler vs. içinde dile geldikleri dillerin önyargılarını oluştururlar. Düşünme eylemi, kaçınılmaz olarak mevcut kültürel diller içinde ortaya çıktığı için, dillerin ön-yargılarını da tevarüs eder. Düşünme eylemini ayrıcalıklı kılan şey, yukarıda kısmen değindiğimiz üzere soru sorma ve sorgulama yoluyla ilerlemektir. Müslüman düşünürlerin, her zaman içinde bulundukları kültürel gelenekleri (en başta dili) İslâm inancına uygun olup olmaması, rasyonel düşüncenin taleplerine uygun düşüp düşmemesi, ahlaki ilkelerle çelişip çelişmemesi, kozmik gerçeklere uyum sağlayıp sağlamaması gibi hususlarla bir analize ve eleştiriye tabi tuttuklarını görmekteyiz. İbn Hazm, mensubu olduğu mezhebin (Zahirilik) adından da anlaşılacağı üzere, İslâm düşüncesinin içinde yeşermekte olduğu tüm kültürel gelenekleri Kur’an ve hadislerin zahiri (görünür, açıkça bilinebilir, fenomenal) anlamına nispetle eleştiriye tabi tutmaktadır.

6.

İbn Sina'ya göre "üstün yeteneklere sahip olan peygamberlerin mazhar oldukları vasıtasız bilgi" hangi bilgi teorisine girmektedir?

Doğru Cevap: "D" Kutsî aklı
Soru Açıklaması

İnsanın sahip olduğu bilme yeteneği kuvve halinde akıl, bu yetenekle düşüncenin ilkelerinin kazanılması meleke halinde akıl, bu ilkelere dayanarak gözlem ve deneyle nesnel dünyanın bilgilerinin kazanılması fiil halinde akıl, faal aklın etkisiyle zihnin bu aşamalardan geçerek mükemmellik düzeyine  peygamberlerin mazhar oldukları vasıtasız bilgi onların kutsî aklı tarafından algılanır.

7.

Aşağıdakilerden hangisi ıssız bir adada hayata gelen bir insanı temsil etmektedir?

Doğru Cevap: "E" Hay
Soru Açıklaması

Hay ıssız bir adada hayata gelen bir insanı temsil etmektedir. İbn Tufeyl Hay’yın adada hayatının başlamasıyla ilgili iki tane teori ileri sürer. Bir tanesi Hay’yın yandaki bir adadan bırakılmasıdır. İkinci teori ise Hay’yın tropikal bir bölgede toprağın mayalanması ve nefesin üfürülmesi ile canlılık kazanmasıdır. Hay’yın adada dünyaya gelişinden sonraki dönemi gözden geçirdiğimizde ise onun duyu, gözlem, deney, doğayı taklit ederek, tikel mukayeseler ile akıl yürütmeyle varlığını devam ettirdiğini ve yaşam biçimlerini iyileştirip değiştirdiğini görürüz.

8.

Aşağıdakilerden İbn Rüşd’ün Orta Şerhlerinin özelliklerinden biri değildir?

Doğru Cevap: "B" Fârâbî ve İbn Sînâ’ya sıklıkla atıfta bulunurlar.
Soru Açıklaması

Orta Şerhler yapı ve üslup bakımından Küçük Şerhler’den farklılık arz ederler. Aristo’yu lafzen ve plan olarak adım adım takip ederler. Ayrıca Orta Şerhler konuları Aristo’yu daha yakından takip ettiği için, Aristo’nun düzensizlik ve dağınıklığından nasipdardır. İbn Rüşd doğrudan kısa cümleler halinde Aristo metninden alıntılarda bulunur ve daha sonra da bunu açıklar. Orta Şerhler, Aristo metininin Arapça’nın kültür dili olduğu çevrelerde daha derinden anlaşılmasını amaçlamaktadır. Ayrıca Orta Şerhler, Themistius ve İskender gibi ilk dönem Yunan Aristo şairlerinden de istifade eder. Ayrıca Orta Şerhlerde pagan kültürüne ait unsurları hazf eder. Küçük ve Orta Şerh’te İbn Rüşd diğer otoritelere nadiren atıfta bulunmakta iken Büyük Şerhlerde çok sık bir şekilde, Aristo sonrası Yunanlı şarihlerden Themistius, Aleksander Aphrodisias, Theophrastus’a, çağdaşlarım dediği Fârâbî, İbn Sînâ ve İbn Bâcce’ye sıklıkla atıfta bulunur. Doğru cevap B’dir.

9.
Aşağıdakilerden hangisi İslam düşünce tarihinde bilinçli itaat anlamına gelen bir kelimedir?
Doğru Cevap: "A" Tahkiki iman  
Soru Açıklaması

İslâm düşünce tarihinde bilinçli itaat anlamında genelde “tahkikî iman”, “ilme’lyakîn” ve kör itaat anlamında “taklidî iman”, “taassup” kelimeleri kullanılır. Doğru cevap A'dır.

10.

Evrenin başlangıcı ile sonunun olmadığını ve yaratılmadığını iddia eden okul aşağıdakilerden hangisidir?

Doğru Cevap: "A" Dehriyye
Soru Açıklaması

Dehriyye şeklinde anılan okul evrenin başlangıcı ile sonu olmadığını ve yaratılmadığını iddia etmektedir. Okulun isminde bulunan “dehr” ifadesi başlangıcı ve sonu olmayan zaman anlamındadır. Bu kavram zaman zaman islam toplumunda ortaya çıkan tüm din dışı fikirlere isim olarak da kullanılmıştır. 

11.

Aşağıdakilerden hangisi Farabi’nin faziletlerinden değildir?

 

Doğru Cevap: "D" Dünyevi faziletler
Soru Açıklaması

Dünyevi faziletler Farabi’nin faziletlerinden değildir.

12.

Kaçıncı yüzyıla kadar İslâm Dünyasında en yaygın felsefe okulu Meşşâilikti?

Doğru Cevap: "B" 12
Soru Açıklaması

XII. yüzyıla kadar İslâm Dünyasında en yaygın felsefe okulu Meşşâilikti. Bu yüzyılda Meşşâîliğe karşı İşrâkî okul tarafından eleştiriler getirilir.

13.

İslâm düşüncesinde, Fârâbî’nin de tespit ettiği üzere “savunma” rolünü oynamıştır. Bir yandan İslâm inanç esaslarına yöneltilen eleştirileri aklî yöntemlerle cevaplandırmıştır. Diğer yandan da eleştirilerden de istifade ederek İslâm inancını tutarlı bir aklî sistem haline getirmeye çalışmıştır.

Yukarıdaki verilenler aşağıdakilerden hangisi için söylenebilir?

Doğru Cevap: "B" Kelam
Soru Açıklaması

İslâm düşüncesinde kelâm geleneği ise Fârâbî’nin de tespit ettiği üzere “savunma” rolünü oynamıştır. Kelam bir yandan İslâm inanç esaslarına yöneltilen eleştirileri aklî yöntemlerle cevaplandırmıştır. Diğer yandan da eleştirilerden de istifade ederek İslâm inancını tutarlı bir aklî sistem haline getirmeye çalışmıştır.

14.

İbn Tufeyl’in felsefesi hakkında bilgi edindiğimiz tek eser hangisidir?

 

Doğru Cevap: "B" Hay b. Yakzân  
Soru Açıklaması

İbn Tufeyl’in felsefesi hakkında bilgi edindiğimiz tek eser Hay b. Yakzân’dır. Bu eserde İbn Tufeyl Fârâbî, İbn Bâcce ve kısmen İbn Sînâ’yı eleştirir. Kendi meşrikî hikmet tasavvurunu sunar. Sunduğu hikâye çerçevesinde din-felsefe ilişkilerini ve insanın mutluluğa nasıl ulaşacağını tartışır.

15.

Aşağıdaki düşünürlerden hangisi Sadece akıl yürütmenin ve araştırmanın en yüksek yetkinlik derecesine ulaşmak için yeterli olmadığını savunmaktadır?

Doğru Cevap: "B" İbn Tufeyl  
Soru Açıklaması

İbn Tufeyl’e göre meşrikî hikmet teorik akıl yürütmeyle yetinmez. Sadece akıl yürütme ve araştırma en yüksek yetkinlik derecesine ulaşmak için yeterli değildir. İnsanın duygu dünyasında yaşamış olduğu manevi tecrübeleri ihmal edilmemelidir. Müşahede, zevk, huzur ve ruhi tecrübe önem kazanır. İbn Tufeyl kesin hakikate ve mutluluğa ulaşmada tasavvuf ehlinin vurguladığı yöntemi öne çıkarır. Gazzâlî’nin bu noktada model olduğunu belirtir. Ona göre Gazzâlî müşahede ve huzur hallerini yaşamış ve böylece en yüce mutluluğa erip, kutsî mertebelere ulaşmıştır.

16.
Kindi’nin metafiziği ile ilgili olarak aşağıdaki ifadelerden hangisi söylenemez?
Doğru Cevap: "A" Alemin ezeli olduğunu savunmuştur
Soru Açıklaması

Kindi felsefenin en değerli disiplininin metafizik alanı olduğunu söyler. Metafiziğin en çok ele aldığı konulardan olan varlık problemi Kındi'yi de çok meşgul etmiştir. Kındi Allah'ın varlığı ile ilgili bir delilini de nedensellik ilkesine dayandırmıştır. Var olan her şeyin varlığı için bir neden olmalıdır. Nedenler dizisi sonludur ve bunun sonucu olarak da bir ilk neden ya da gerçek neden vardır, o da Allahtır. Kındi felsefesinde bir çok risaleside tekrar ettiği üzere Tanrı etken nedendir.

O, kendi döneminde, âlemin ezelî olduğunu savunan materyalistlere karşı, onun, Allah’ın hür ve mutlak iradesinin bir sonucu olarak yoktan (‘an leys) yaratıldığını, birçok eserinde matematik ve mantıksal delillerle ispatlamaya çalışmıştır Doğru cevap A seçeneğidir.

17.

738 senesinde Müslümanların eline geçen Abbasîler devrine kadar varlığını koruyan tıp ve felsefe mektebinin adı nedir?

Doğru Cevap: "C" Cündişapur Mektebi
Soru Açıklaması

Cündişâpur, 738 senesinde Müslümanların eline geçince, bu tıp ve felsefe mektebi Abbasîler devrine kadar varlığını korudu. Abbasîler’in ilk devrinde bu mektepte yetişen meşhur tabib bir aile vardı ki, onlara Bahteyşu ailesi denir. Bu aileden bazı tabibler ile oradan yetişen ünlü hekim Yuhanna b. Masuye daha sonra açılan Bağdad medresesinde tıp ilmini okutmuşlardır. Doğru cevap C şıkkıdır.

18.

Kindî, aklı dörde ayırmıştır. Bu sınıflandırmada, insana dışardan etki eden bir güç olmayıp, nefsin fonksiyonu olan tümel kavramlardan ibaret olan akıl türü aşağıdakilerden hangisidir?

Doğru Cevap: "C" Sürekli Fiil Halindeki Akıl
Soru Açıklaması

Yukarıda tanımı yapılan akıl türü Kindî’nin eserlerinden anlaşıldığına göre “Sürekli Fiil Halindeki Akıl”dır.

19.

İbn Bâcce felsefesinde erdemsiz toplumda erdemli yaşamaya çalışan insan şeklinde tanımladığı, toplumun geneli gibi yaşamayan aykırı ve sıradışı kişiyi hangi isimle ifade etmiştir?

Doğru Cevap: "B" Yalnız Adam  
Soru Açıklaması

Yalnız adam, toplumun geneli gibi yaşamayan aykırı ve sıra dışı kişidir. İbn Bâcce bunu erdemsiz toplumda erdemli yaşamaya çalışan insan anlamında olumlu kullanır.

20.
Kindî'nin sınıflandırmasına göre insana dışardan etki eden bir güç olmayıp, nefsin fonksiyonu olan tümel kavramlardan ibaret olan akıl türü aşağıdakilerden hangisidir?
Doğru Cevap: "C" Sürekli Fiil Halindeki Akıl  
Soru Açıklaması

Yukarıda tanımı yapılan akıl türü Kindî’nin eserlerinden anlaşıldığına göre “Sürekli Fiil Halindeki Akıl”dır.

TEST BİTTİ.
CEVAPLARINIZI KONTROL EDİNİZ.