İslam Düşünce Tarihi
Deneme Ara Sınavı 5
1.

Aşağıdakilerden hangisi İslam aristoculuğu anlamına gelen sistemsel felsefi ekollerdir?

Doğru Cevap: "A" Meşşâiyye
Soru Açıklaması

Meşşâiyye’nin (Meşşâîlik) kelime anlamı “yürüyücülük” demektir. Bilindiği gibi, Aristo derslerini talebelerine onların önünde yürüyerek verirdi. Bunun için onun talebelerine “yürüyenler” veya “yürüyücüler” anlamına Batı’da “Peripataticiens” denmektedir. Bir ıstılah olarak, “İslâm Aristoculuğu” anlamına gelir.

2.

Kindi’nin felsefe alanında yazdığı en hacimli eser hangisidir?

 

Doğru Cevap: "C" Kitâb fi’l-felsefeti’l-ûlâ  
Soru Açıklaması

Kindinin felsefe alanındaki kitabı Kitâb fi’l-felsefeti’l-ûlâ: Felsefe alanında yazdığı en hacimli eserdir. Dört bölümlük kitabın elimizde sadece birinci bölümü bulunmaktadır. Kitabın günümüzde Arapça olarak tenkitli neşri yapılmıştır. İngilizce’ye tercümesi de yapılan kitabın Türkçe’ye tercümesini Prof. Dr. Mahmut Kaya “İlk Felsefe Üzerine” ismi altında yaparak, Kindî’nin diğer bazı eserlerinin tercümesiyle birlikte “Felsefi Risaleler” içinde yayınlanmıştır.

3.
Aşağıdakilerden hangisi Meşşâî filozofların Tanrı hakkında kullandıkları sıfatlardan biri değildir? 
Doğru Cevap: "A" İşiten 
Soru Açıklaması
4.

Farabi, gerçek Doğu Felsefesi, yani başka bir deyişle tam ve gerçek manada bir İslâm felsefesi kurmanın gerekliliğine inanarak tasarladığı felsefeyi hangi isim ile ifade etmiştir?

Doğru Cevap: "B" İşrâk
Soru Açıklaması

Fârâbî, yaptığı birçok felsefe çalışmasının aslında büyük ölçüde Yunan felsefesinin tanıtılmasına hasredilmiş bir felsefe tarihi çalışması olduğunun farkındaydı. Bunun için, o, bir gerçek Doğu Felsefesi, yani başka bir deyişle tam ve gerçek manada bir İslâm felsefesi kurmanın gerekliliğine ileri yaşında inanmıştı. Tasarladığı bu felsefeyi doğuş, aydınlanma, ışık ve parlama anlamına gelen “İşrâk” sözüyle ifade etmişti.

5.

İslâm düşünce tarihçileri tarafından ilk İslâm filozofu olarak kabul edilen aşağıdakilerden hangisidir?

 

Doğru Cevap: "A" Kindi  
Soru Açıklaması

İslâm düşünce tarihçileri tarafından ilk İslâm filozofu olarak kabul edilen Yakup İbn İshak el-Kindî (öl. 252h/866m?), soylu bir ailenin çocuğu olarak bugünkü Irak’ın güneyinde İslâm döneminde kurulmuş önemli bir şehir olan Kûfe’de doğdu. Kesin doğum tarihi bilinmemekle birlikte yaklaşık olarak yukarıdaki tarih tespit edilmiştir.

6.

Nefsin mâhiyet ve işlevlerini, arınmasının yol ve yöntemlerini, ölümden sonraki durumunu felsefî açıdan irdeleyip temellendiren filozof aşağıdakilerden hangisidir?

Doğru Cevap: "E" Kindi
Soru Açıklaması

İslâm düşünce tarihinde nefsin mâhiyet ve işlevlerini, arınmasının yol ve yöntemlerini, ölümden sonraki durumunu felsefî açıdan irdeleyip temellendiren ilk filozof Kindî’dir.

7.

Din ile felsefeyi uzlaştırma çabalarına bir derinlik kazandıran, bu uzlaştırma çabasını metafizik, din, toplum ve siyaset felsefesi gibi alanlara ustaca yaymayı başaran kimdir?

 

Doğru Cevap: "B" Farabi  
Soru Açıklaması

İslâm dünyasında Kindî sonrası felsefî faâliyetin seyrini önemli ölçüde belirleyen filozofların başında gelen Fârâbîdir. İslâm dininin tabiatı gereği ortaya çıkan Tanrının birliği, peygamberlik, rûhun ölümden sonraki durumu (meâd) gibi bir takım tartışmaların yanı sıra, doğunun ve batının felsefi karakterli düşünce birikimini de dikkate alarak, din ile felsefeyi uzlaştırma çabalarına bir derinlik kazandırmış, bu uzlaştırma çabasını metafizik, din, toplum ve siyaset felsefesi gibi alanlara ustaca yaymayı başarmıştır.

8.

Felsefe alanında Farsça olarak yazılmış ilk ansiklopedik eser özelliğini taşıyan,  Alâüddevle Muhammed b. Rüstem'e ithafen kaleme alınan kitap aşağıdakilerden hangisidir?

Doğru Cevap: "D" Dânişname-i Ala'î
Soru Açıklaması

Dânişname-i Ala'î. Felsefe alanında Farsça olarak yazılmış ilk ansiklopedik eserdir. Alâüddevle Muhammed b. Rüstem'e ithafen kaleme alınan kitap mantık, tabîiyyât ve ilâhiyyât olmak üzere üç bölüm halinde yazılmış olup riyâziyyât bölümü, daha sonra Cûzcânî tarafından İbn Sînâ'nın eserlerinden faydalanılarak meydana getirilmiştir. Gerek üslûbu gerekse muhtevası açısından ei-İşârât ve't-tenbîhât ile en-Necât'tan farklıdır ve Farsça'daki felsefe terminolojisinin gelişmesine büyük katkı sağlamıştır.

9.

Aşağıdakilerden hangisi dört halife döneminde İslam topraklarına katılmış yerlerden biridir?

Doğru Cevap: "C" Filistin
Soru Açıklaması

Dört halife döneminde ise Suriye, Filistin, Irak ve Mısır, İfrîkıye (Tunus), Kıbrıs, İran ve Horasan İslâm topraklarına katıldı. Bu bölgelerde halkın büyük kısmı İslâmiyet'i kabul etti, diğerleri de dinî özgürlüğe ve hukukî özerkliğe sahip olarak varlıklarını sürdürdüler.

10.

Aşağıdakilerden hangisi Farabi'ye göre insanın çeşitli sanat ve mesleklere karşı eğilimlerini geliştirerek o alanda iyi yetişmesi anlamına gelmektedir?

Doğru Cevap: "B" Ameli Faziletler
Soru Açıklaması

Fârâbî faziletleri dört kategoriye ayırır: 1. Nazari faziletler: bütün teorik ilim dalları ve en yüce varlık olan Allah’la ilgili bilgi. 2. Fikrî faziletler: düşünme gücünün fert ve millet için en yararlı olanı araştırma çabasıdır. Bu faziletin ahlakçılarla, kanun koyucularda bulunması gerekir. 3. Ahlaki faziletler: İnsanın iradeli davranışlarında her türlü aşırılktan uzak olarak iyiyi, doğruyu ve güzeli amaç edinmesidir. 4. Ameli faziletler: insanın çeşitli sanat ve mesleklere karşı eğilimlerini geliştirerek o alanda iyi yetişmesi anlamına gelir. (Fârâbî, Tahsîlu’ssaâde, 68-76). Doğru cevap B şıkkıdır. 

11.

Fârâbî tarafından hem aklın işlevini açıklamak hem de Peygamberlik gibi İslâm’a has bir anlayışı rasyonel açıdan temellendirmek için kullanılan, güç halindeki aklın fiil haline çıkması için sürekli fiil halinde bulunan bir dış etkene ihtiyaç olduğunu söyleyen teorinin adı nedir?

 

Doğru Cevap: "B" Psikolojik Akıllar Teorisi  
Soru Açıklaması

Soruda tarif edilen teorinin adı psikolojik akıllar teorisidir. Aristo bu teoriye faal akıl adını verir.

12.
Kindî'nin sınıflandırmasına göre bilgiyle özdeşleşen aklın sahip olduğu bilgileri ortaya koyması durumunu ifade eden akıl türü aşağıdakilerden hangisidir?
Doğru Cevap: "C" Beyânî Akıl  
Soru Açıklaması

Yukarıda tanımı yapılan akıl türü “Beyânî veya Zahir Akıl”dır.

13.

Özne-nesne ilişkisinde akıl işlemeye yani nesnelerden soyutlama yaparak bilgi üretmeye başlar. Bu aşamada akıl ile kavram (akıl ve ma‘kûl) birleşip özdeşleşir. Açıklama Kindî’nın sınıflandırdığı hangi “akıl” türüne girmektedir?

Doğru Cevap: "C" Fiil Alanına Çıkan Müstefâd Akıl
Soru Açıklaması

Fiil Alanına Çıkan Müstefâd Akıl (el-aklü’llezî harece mine’lkuvve ile’l-fi‘l) :Sürekli fiil halindeki aklın güç durumunda bulunan akla etki etmesiyle özne-nesne ilişkisinde akıl işlemeye yani nesnelerden soyutlama yaparak bilgi üretmeye başlar. Bu aşamada akıl ile kavram (akıl ve ma‘kûl) birleşip özdeşleşir. İstediği her an bilgi üretebilen bu aklın en belirgin özelliği, önsel bilgileri, tümelleri yani varlığa ait tür ve cinsleri algılamasıdır.

14.

İbn Bâcce felsefesinde erdemsiz toplumda erdemli yaşamaya çalışan insan şeklinde tanımladığı, toplumun geneli gibi yaşamayan aykırı ve sıra dışı kişiyi hangi isimle ifade etmiştir?

Doğru Cevap: "B" Yalnız Adam
Soru Açıklaması

Yalnız adam, toplumun geneli gibi yaşamayan aykırı ve sıra dışı kişidir. İbn Bâcce bunu erdemsiz toplumda erdemli yaşamaya çalışan insan anlamında olumlu kullanır.

15.

Aşağıdakilerden hangisi Kındi’nin Hristiyanlıktaki teslis akidesini eleştiren risalesidir?

 

Doğru Cevap: "D" Makale fi’r-red ale’n-nasâra
Soru Açıklaması

Makale fi’r-red ale’n-nasâra Hristiyanlıktaki teslis akidesini eleştiren bir risaledir.

16.

Felsefe alanında Farsça olarak yazılmış ilk ansiklopedik eser özelliğini taşıyan,  Alâüddevle Muhammed b. Rüstem'e ithafen kaleme alınan kitap aşağıdakilerden hangisidir?

Doğru Cevap: "D" Dânişname-i Ala'î
Soru Açıklaması

Dânişname-i Ala'î. Felsefe alanında Farsça olarak yazılmış ilk ansiklopedik eserdir. Alâüddevle Muhammed b. Rüstem'e ithafen kaleme alınan kitap mantık, tabîiyyât ve ilâhiyyât olmak üzere üç bölüm halinde yazılmış olup riyâziyyât bölümü, daha sonra Cûzcânî tarafından İbn Sînâ'nın eserlerinden faydalanılarak meydana getirilmiştir. Gerek üslûbu gerekse muhtevası açısından ei-İşârât ve't-tenbîhât ile en-Necât'tan farklıdır ve Farsça'daki felsefe terminolojisinin gelişmesine büyük katkı sağlamıştır.

17.

"İslâm’ın kutsal metinleri felsefi düzeyde anlaşılabilecek metafiziksel hakikatlere insanların çoğunluğunun anlayacağı sembolik ve metaforik bir söylemle işaret ettiği için, İslâm düşüncesinin asıl rasyonalitesini felsefi düşünme tarzı içinde aramak gerekmektedir" düşüncesi aşağıdaki filozoflardan hangisine aittir? 

Doğru Cevap: "C" İbn Sina
Soru Açıklaması

Farabi ve İbn Sina gibi filozofların yaklaşımlarına göre İslâm’ın kutsal metinleri felsefi düzeyde anlaşılabilecek metafiziksel hakikatlere insanların çoğunluğunun anlayacağı sembolik ve metaforik bir söylemle işaret ettiği için, İslâm düşüncesinin asıl rasyonalitesini felsefi düşünme tarzı içinde aramak gerekmektedir.

18.
Aşağıdakilerden hangisi İslam düşüncesine, eserlerinin Arapça çevirileriyle doğrudan kaynaklık eden filozoflardan biri değildir?
Doğru Cevap: "B" Tales
Soru Açıklaması

İslâm düşüncesine, eserlerinin Arapça çevirileriyle doğrudan kaynaklık eden filozoflar şunlardır: Eflâtun (Platon), Aristo (Aristoteles), Plotinus, Proclus, Galen, Alexandre d’Afrodise. Doğru yanıt "B" şıkkıdır.

19.

İlk İslam filozofu olarak kabul edilen felsefeci aşağıdakilerden hangisidir?

 

Doğru Cevap: "B" Yakup İbn İshak el-Kindî
Soru Açıklaması

İslâm düşünce tarihçileri tarafından ilk İslâm filozofu olarak kabul edilen Yakup İbn İshak el-Kindî’dir.

20.

I. Kuramsal Felsefe (mantık ve metafizik)

II. Pratik (Amelî) Felsefe (hukuk, siyaset, ahlâk ve iktisat felsefeleri)

III. Kelâm

IV. Tasavvuf

V. Bilim Felsefesi, Sanat Felsefesi

Yukarıdakilerden hangisi/hangileri İslam düşüncesinin kapsamına girer?

Doğru Cevap: "D" I, II, III, IV, V
Soru Açıklaması

Günümüz felsefî disiplinleri göz önünde bulundurarak, İslâm düşüncesinin kapsamını şöyle belirleyebiliriz: Kuramsal Felsefe (mantık ve metafizik); Pratik (Amelî) Felsefe (hukuk, siyaset, ahlâk ve iktisat felsefeleri); Kelâm; Tasavvuf; Bilim Felsefesi, Sanat Felsefesi; Din Felsefesi; Dil Felsefesi ve Tarih Felsefesi.

TEST BİTTİ.
CEVAPLARINIZI KONTROL EDİNİZ.