İslam Düşünce Tarihi
Deneme Final Sınavı 46
1.

Ben-Sen veya Ben-Öteki ilişkisi hangi filozoftan itibaren en tartışmalı sorunlarından birini teşkil etmiştir?

Doğru Cevap: "D" Hegel
Soru Açıklaması

Ben-Sen veya Ben - Öteki ilişkisi modern düşüncenin, özellikle Alman filozofu Hegel’den itibaren en tartışmalı sorunlarından birini teşkil eder. Bugün dinler arası diyalog, kültürler arası ilişkiler ve birlikte yaşama sorunu diye adlandırılan konular, Ben-Sen ilişkisinin farklı alanlardaki tezahürleri olarak görülürler.

2.

“Peygamberlik bir sanattır.” sözü üzerine dinsizlikle itham edilen çağdaş Müslüman düşünür kimdir?

Doğru Cevap: "E" Cemâleddîn Afgânî
Soru Açıklaması

Afgânî’nin “Peygamberlik bir sanattır.” sözü üzerine Afgânî aleyhine kampanyalarını genişlettiler. Ve nihayet Afgânî materyalizmi reddeden eserler yazmasına rağmen bir kolaycılık aracı olan dinsizlikle itham edildi.

3.

Aşağıdaki düşünürlerden hangisinin eserlerinde bilinç bölünmesi denen sürecin izleri görülmektedir?

Doğru Cevap: "A" Koçi Bey
Soru Açıklaması

Kuşkusuz bilinç bölünmesi dediğimiz olay ve süreç, birden bire ortaya çıkmış değildir. Gelibolulu Mustafa ve Koçi Bey’in eserlerinde görüldüğü üzere, Osmanlının toplumsal, kurumsal (askeri, mali, ilmi vs.) yapısında ve idari kararlarında ortaya çıkan büyük zafiyet ve bozulma öncelikle bu alanlarda düşünürlerin eleştirel görüşler geliştirmesine ve çözüm arayışlarına girmesine yol açmıştır. İlk olarak çözümlerin eskiye yani Osmanlının güçlü zamanlarında uygulanan kurallara geri dönüş şeklinde dillendirilmesi nostaljik bilincin ortaya çıktığını, eski-yeni şeklinde bilincin ikili bir zamansal görünüm kazandığını göstermektedir. İlmiye sınıfındaki sıkıntılar bu dönemde vasıfsız ve tamahkar insanların medreselerde kendilerine yer bulabilmesi şeklinde dile getirilmektedir.

4.

Yunanca yargılama, ayırt etme anlamına gelen krisis sözcüğünden türeyen kelime aşağıdakilerden hangisidir?

 

Doğru Cevap: "B" Eleştiri  
Soru Açıklaması

“Eleştiri”, Yunanca yargılama, ayırt etme anlamına gelen krisis sözcüğünden gelmektedir.

5.
Aşağıdakilerden hangisi İbn Rüşd’ün din-felsefe ilişkisi konusundaki görüşünü en iyi ifade eder?
Doğru Cevap: "B" Felsefî ve dînî düşünce aynı kaynaktan beslenmekte ve aynı amacı gütmektedir.
Soru Açıklaması
İbn Rüşd'e göre felsefe her şeyden önce kâinattaki her türlü varlık hakkında bilgi edinme ameliyesi, varlığın hakikatını kavrama süreci ve sebep-sonuçilişkisine dayalı olarak varlığın Allah'la ilişkisini kurma ameliyesidir. Bilgisinin fazlalığını ve imanının kuvvetliliğini doğru orantılı olarak etkilemktedir. Bundan dolayı sorunun doğru cevabı b şıkkıdır. etkilemektedir. Varlığı mükemmel bir şekilde kavrayış varlığın yaratıcısını da mükemmel bir şekilde bilmek sonucunu doğurmaktadır (
6.

İnsan dergisiyle beraber bir dönemin aydın dünyasında hümanist yaklaşımıyla büyük bir etki içinde bırakan düşünür kimdir?

Doğru Cevap: "A" Mehmet Akif Ersoy
Soru Açıklaması

Hilmi Ziya Ülken, Selahattin Eyüboğlu ve Cemalettin Ezine ile birlikte çıkardığı “İnsan’’ dergisi, bir dönemin aydın dünyasında hümanist yaklaşımıyla büyük bir etki bırakmıştır.

7.

Hangi akım ahiret hayatına yönelik olarak tenasüh inancını ileri sürmekteydi?

Doğru Cevap: "E" Brahmanizm
Soru Açıklaması

Brahmanlar ahiret hayatına yönelik olarak tenasüh inancını ileri sürmekteydiler. Ayrıca onlar sıradan insanların da mucize gösterebileceklerini iddia ediyorlardı. Brahmanların bu iddiaları Allah’ın adaleti, peygamberlik, ahiret hayatı ve mucize konularının daha derinden tartışılmasını gerektirdi. Tüm bu eleştiri ve iddialar cevaplanmalıydı.

8.
Aşağıdakilerden hangisi İbn Miskeveyh'in eserlerinden biridir?
Doğru Cevap: "B" Tecaribü'l- Ümem
Soru Açıklaması
İbn Miskeveyh, tarih konusunda Tecâribü'l-ümem adlı bir eser yazmış bulunduğundan sorunun doğru cevabı b şıkkıdır.
9.

Emevîler yönetimlerini meşrulaştırmak amacıyla cebir inancını yaymaya çalışmışlardır. Bu durum kelâm disiplininin doğmasına sebep olmuştur. Aşağıdakilerden hangisi Hilafet meselesi etrafında oluşan gruplardan birisidir? 

Doğru Cevap: "B" Şia
Soru Açıklaması

Emevîler yönetimlerini meşrulaştırmak amacıyla cebir inancını yaymaya çalışmışlardır. Bütün bunlar kelâm disiplininin doğmasına sebep teşkil eden iç faktörlerdir. Hilafet meselesi etrafında Hariciler, Şia ve Mürcie grupları ortaya çıkmıştır. Kader ve cebr konuları etrafında ise Cehmiyye, Cebriyye, Kaderiyye ve Mutezile okulları ortaya çıkmıştır. Mutezile karşısında ise Selefiyye, Eşari ve Maturidi okulları ortaya çıkmıştır. Doğru cevap B şıkkıdır.

10.

Kiâbu’t-Tuffâha kimin eseridir?

Doğru Cevap: "E" e) Kindi
Soru Açıklaması

Kiâbu’t-Tuffâha Eserin İbranice tercümesi, el yazması olarak bilinir.

11.

Osmanlı Devleti’nin ilk şeyhülislamı hangi düşünürdür?

 

Doğru Cevap: "C" Molla Fenari  
Soru Açıklaması

Eğitimini hem nakli hem de felsefe, mantık, astronomi ve matematik gibi ilimlerle tamamlayan Molla Fenari, Osmanlı Devletinin ilk şeyhulİslâmı’dır.

12.
Bölünmüş (yatay) bilincin en belirgin özelliği aşağıdakilerden hangisidir?
Doğru Cevap: "C" Farklı mekanlar arasında aşağılık-üstünlük ilişkisi kurmaması
Soru Açıklaması
Bölünmüş (yatay) bilinç, Osmanlı’nın yenileşme çabalarında açıkça görüleceği üzere öncelikle mekan algısının değişmeye başlamasıyla ortaya çıkmıştır. Bu değişim, Batı dünyasının ya da mekanının farklı algılanması kadar, klasik düşünceyi temsil eden mekanlarla yeni düşünmeyi temsil eden mekanlar arasındaki farklılaşmayı da içerir. Artık üst mekan-alt mekan şeklinde Batı’yı aşağı görme yerine Batı, ilerleyebilmek, dönüşebilmek için temas kurulması gereken bir mekandır. Bu nedenle sorunun doğru cevabı c şıkkıdır.
13.
Cemâleddîn Afgânî'nin  materyalistlere karşı yazdığı en önemli eserinin adı nedir
Doğru Cevap: "A" er-Redd ale’d-Dehriyyîn
Soru Açıklaması

Cemalettin Afgani' nin en önemli eseri materyalistlere karşı yazdığı “er-Redd ale’d-Dehriyyîn”adlı kitabıdır.

14.
Bölünmüş (yatay) bilincin en belirgin özelliği aşağıdakilerden hangisidir?
Doğru Cevap: "C" Farklı mekanlar arasında aşağılık-üstünlük ilişkisi kurmaması
Soru Açıklaması
Bölünmüş (yatay) bilinç, Osmanlı’nın yenileşme çabalarında açıkça görüleceği üzere öncelikle mekan algısının değişmeye başlamasıyla ortaya çıkmıştır. Bu değişim, Batı dünyasının ya da mekanının farklı algılanması kadar, klasik düşünceyi temsil eden mekanlarla yeni düşünmeyi temsil eden mekanlar arasındaki farklılaşmayı da içerir. Artık üst mekan-alt mekan şeklinde Batı’yı aşağı görme yerine Batı, ilerleyebilmek, dönüşebilmek için temas kurulması gereken bir mekandır. Bu nedenle sorunun doğru cevabı c şıkkıdır.
15.
Bir dönem İslam felsefesinin önemli terimlerinden biri olarak kullanılan "tehafüt" kavramının karşılığı aşağıdakilerden hangisidir? 
Doğru Cevap: "C" Tutarsızlık 
Soru Açıklaması
Bugün Türkçede “tehâfüt” kelimesi daha çok “ tutarsızlık” terimi ile karşılanmakta; “yıkım”, “çöküntü”, “acelecilik”, “düşüncesiz sonuç”, “ istikrarsızlık”, gibi sözlük anlamlarıyla da kullanılmaktadır. Bu nedenle sorunun doğru cevabı c şıkkıdır.
16.
Hemedan yakınlarındaki Esedabad’da doğan, Muhammed Abduh ile birlikte Batı’nın sömürgeciliğine karşı Müslümanları birleştirmeyi amaçlayan El-Urvet el-Vuskâ adlı gazeteyi çıkartan, II. Abdülhamid döneminde İstanbul’a da gelip dersler veren İslam düşünürü kimdir?
Doğru Cevap: "D" Cemâleddîn Afgânî 
Soru Açıklaması
Cemâleddîn Afgâni, Muhammed Abduh'la birlikte müslümanları Batı'nın sömürgeciliğine karşı harekete geçirmeyi hedefleyen Arapça haftalık bir gazete olan El-Urvet el-Vuskâ'yı çıkaran ve Hemedan yakınındaki Esedabad'da doğduğundan sorunun doğru cevabı d şıkkıdır.
17.

Aşağıdaki düşünürlerden hangisi islam dininin birçok ayetle insanları “tefekküre, tezekküre, itibara, tedebbüre, teakkule ve tefehhüme davet ettiğini savunur?

Doğru Cevap: "A" İsmail Hakkı İzmirli
Soru Açıklaması

İzmirli’ye göre dinimiz birçok ayetle insanları tefekküre, tezekküre, itibara, tedebbüre, teakkule ve tefehhüme davet eder. Nazar ve tefekküre ait ayetlerin sayısı 500 den fazladır. İslâm akıl nurunu söndürmez, basiret meşalesini köreltmez. Aksine düşünceyi kuvvetlendirir, fikri düzeltir, akla rehber olur, ulaşamadığı hakikate aklı aydınlatır, göremediği zarar ve tehlikelerden onu kurtarır, akıl için ilahi bir kandil olur, onu nurundan faydalandırır.

18.

İbn Haldun felsefi bilimleri kaç kısımda toplamıştır?

Doğru Cevap: "B" 4
Soru Açıklaması

İbn Haldun Meşşâî filozofların taksimini takip ederek, felsefi ilimleri dört ana kısma ayırır. İlki akıl yürütme ile bilinenlerden bilinmeyenleri çıkarırken zihni yanlış yapmaktan koruyan mantık ilmidir. Mantığın yararı şudur; araştırma yapan kişi hangi kavram ve sonuçların zorunlu veya arazî olduğunu bilerek araştırmasında yanlışı doğrudan kolayca ayırır. Sonuç olarak filozof araştırma ve düşüncelerini son sınırına kadar kullanarak olumlu veya olumsuz evrenin gerçekliğine ve mahiyetine ulaşır. İbn Haldun aklî ilimlerden ikinci olarak fizik bilimlerini zikreder. Fizik bilimler konu olarak, temel elementleri, bunlardan oluşan, maden, bitki, hayvan, gök cisimleri, doğal hareketleri ve kendiliğinden hareket eden hayat (nefis) sahibi varlıkları inceler. Düşünürümüz üçüncü olarak duyu ötesi manevî hususları inceleyen disiplini, ilm-i ilâhi, ilahiyat şeklinde isimlendirir. İbn Haldun’un burada vurguladığı şekliyle ilm-i ilâhi Aristo’nun ve nispeten de İslâm Meşşâî filozoflarının metafiziğinden farklılaşmaktadır. Aristo’nun sunduğu şekliyle metafizik yalnızca duyu ötesi, yani oluş ve bozuluşun olmadığı ay üstü varlıkları değil, aynı zamanda fizikte kullanılan kavram ve teorilerin de genel bir değerlendirmesi ve savunmasını içerir. Fizikte kullanılan kavram ve teorileri incelemesiyle, Aristo’nun da belirttiği gibi en genel anlamda varlığı inceleyen bir ilim dalı olur. İbn Haldun’un burada sunmuş olduğu yaklaşım daha ziyade İslâm Kelâmcılarının yaklaşımına denk düşmektedir. Son olarak andığı ise nicelikleri kendisine konu edinen matematik ilimlerdir. İbn Haldun matematik ilimlerini i) çizgi, yüzey ve geometrik cisim gibi sürekli nicelikleri ve bunların birbirleriyle olan ilişkilerini inceleyen geometri, ii) sayılardan ibaret olan süreksiz nicelikleri değerlendiren aritmetik, iii) ses ve nağmelerin birbirleriyle olan oranlarını sayısal olarak açıklayan musiki ve iv) gök cisimlerinin sayısını ve hareketlerini araştıran astronomi olmak üzere dört kısma ayrıldığını belirtir.

19.
Aşağıdakilerden hangisi Muhammed Abduh’un görüşleri arasında değildir?
Doğru Cevap: "C" İlim ve felsefe terimlerinin mümkün olduğu ölçüde, İslâm Osmanlı felsefe-kelam-tasavvuf-dil geleneği hesaba katılarak üretilmesini savunmuştur.
Soru Açıklaması

İlim ve felsefe terimlerinin mümkün olduğu ölçüde, İslâm Osmanlı felsefe-kelam-tasavvuf-dil geleneği hesaba katılarak üretilmesini savunan düşünür Babanzade Ahmet Naim’dir. doğru cevap C'dir.

20.

I. İslâm felsefesi yoluyla klasik Yunan felsefesinin Batı’ya geçmesi

II. Batı felsefesini iyi bilmek için, İslâm felsefesini iyi bilmenin gerekliliği

III. Müslüman filozofların kendilerine has felsefî düşünceleri

IV. Metafizik, mantık, ahlâk felsefesi gibi öğretileri İslâm felsefesinden almaları

Yukarıdakilerden hangileri İslâm felsefesinin Batı’ya tesirinin ana nedenleri arasında yer almaktadır?

Doğru Cevap: "B" I ve III
Soru Açıklaması

İslâm felsefesinin Batı’ya tesiri iki yönde olmuştur. Birincisi, İslâm felsefesi yoluyla klasik Yunan felsefesinin Batı’ya geçmesidir. Batılılar, unutulmuş olan Yunan felsefesini de İslâm bilginlerinden ve filozoflarından öğrendiler. Çünkü Müslüman filozoflar daha önce Yunan felsefesini İslâm dünyasına aktararak, onların eserlerini Arapça’ya çevirmişler ve üzerlerine şerhler yazmışlardı. Müslüman filozofların Yunan felsefesi üzerine yazdıkları eserleri Latinceye çevirerek, batılılar büyük ölçüde Yunan felsefesi geleneğini böylece Müslümanlardan öğrendiler. İkincisi, Müslüman filozofların kendilerine has felsefî düşünceleridir. Müslüman filozoflar felsefî düşünceye oldukça özgün katkılarda bulunmuşlardır. Çevirilerde batılılar Müslüman filozofların kendi düşüncelerini de öğrendiler. Doğru yanıt B seçeneğidir.

TEST BİTTİ.
CEVAPLARINIZI KONTROL EDİNİZ.